Gluasad cànain agus an nua-libearalas: Gàidhlig na h-Èireann ri linn a' chrìonaidh eaconamaich 2008-2016

Tha ‘forsan eacanomaigeach’ am measg nan adhbharan as cumanta a tha gan toirt seachad anns an litreachas a tha a’ feuchainn ri gluasad cànain a mhìneachadh. Tha Grenoble agus Whaley, mar eisimpleir, air a ràdh gur e eaconamas ‘maybe the single strongest force influencing the fate of endangered languages’ (1998: 52), agus tha gu leòr eile air an aon seòrsa rud a ràdh. A dh’aindeoin cho cumanta ’s a tha am beachd seo, tha glè bheag de dh’obair ann a tha a’ mìneachadh a’ cheangail seo gu mionaideach (Grin, 1999: 169; Amano, et al., 2014: 2; Austin agus Sallabank, 2011: 21). A’ feuchainn ri taic a thoirt do dh’oidhirpean airson seo atharrachadh, bidh am paipear seo a’ toirt sùil air suidheachadh na Gàidhlig (‘Gaeilge’) ann an Gàidhealtachd54 na h-Èireann agus a’ sgrùdadh ciamar a tha an crìonadh eaconamaigeach a thòisich ann an 2008 air buaidh a thoirt air beòthalachd a’ chanain an sin. A bharrachd air coimhead air poileasaidh cànain aig ìre na stàite, thèid fiosrachadh eitneagrafach a chleachdadh airson tuigse a thoirt air cuid de dhòighean anns an do rinn an crìonadh cron do na coimhearsnachdan seo. Chaidh am fiosrachaidh seo a chruinneachadh mar phàirt de rannsachadh PhD ann an cuid den na sgìrean Gàidhealtachd as làidire ann an Gaillimh agus an Dùn nan Gall tro agallamhan leth-structaraichte agus coimheadachd compàirtiche (participant observation) as t-samhradh ann an 2015 agus 2016.